Door de wind … (zeilcursus voor wethouders)

Ik hoorde op de radio de prachtige vertolking door Sanne Hans van het liedje “Door de wind” van Stef Bos. Om daarna wethouder Spekschoor voor de zoveelste keer “Scherp aan de wind” te horen zeggen. En dan denk ik erbij “je kan alleen maar zinken”.

De wethouder lijkt namelijk niet door te hebben dat je met een lekke boot niet zo hoog aan de wind kunt zeilen als je zou willen. Enkel het roer vasthouden en koers houden is ook niet genoeg. De huidige koers laat het eigen vermogen van de gemeente Borne door oplopende tekorten verder verdampen, en daarmee dalen solvabiliteit en weerstandsvermogen ver onder het gewenste niveau. Met als resultaat dat de gemeente Borne afstevent op een Artikel 12 status.

Maar dat is niet het beeld dat het college schetst. In de begroting en Kaderbrief wordt gedraaid met woorden en gesjoemeld met de cijfers:

• Het college rapporteert consequent over het gerealiseerde resultaat: voor 2019 een tekort van € 3,9 mln. De accountant daarentegen rapporteert een tekort van € 5,2 mln.. Het verschil bestaat uit het verwachtte tekort in juli 2019 van € 1,3 miljoen, waarvoor de raad het akkoord heeft gegeven dit te dekken uit de Algemene reserve. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat dit tekort niet meer meetelt.
• Vervolgens loopt dit tekort in het 2de half jaar nog eens op met de genoemde € 3,9 mln. tot het totale tekort van € 5,2 miljoen, dus hoe betrouwbaar is de wijze van begroten en de control op de uitgaven.
• Concrete maatregelen blijven ook in 2020 uit. Weliswaar geeft het college aan dat de groei is gestopt, maar daarmee niet de omvang van het tekort: de prognose voor 2020 is een verlies van € 7,5 mln.. Misschien heeft ook gewoon de doelgroep zijn maximum bereikt en is daardoor de groei gestopt.
• Met een totaal aan tekorten van zo’n € 17 mln. over de periode van 2017 t/m 2020 is het eigen vermogen van de gemeente per 1-1-2021 gedaald van € 39,6 mln. tot € 22,5 mln..
• Ruim € 20 mln. hiervan zit in de bestemmingsreserves. Deze bestemmingsreserves geven de ambities van de gemeente weer en worden niet meegeteld in het weerstandsvermogen. Het weerstandsvermogen zakt per 1-1-2021, met het verwachte tekort over 2020, ruim onder de norm van 1. Het college stelt daarom de cosmetische truc voor om € 10 mln. aan bestemmingsreserves te laten vrijvallen ten gunste van de Algemene reserve. Een deel van de ambities laten varen en het gereserveerde geld omboeken naar de Algemene reserve, heeft geen effect op het eigenvermogen: de solvabiliteit blijft dan ook ruim onder de norm van 20%. Het positieve effect op het weerstandsvermogen is slechts tijdelijk als het lek op het sociale domein niet wordt gedicht.
• Het beeld dat uit de financiële stukken naar voren komt is een systematische onderschatting van de tekorten: orde van grootte in enkele miljoenen per jaar.
• De ombuigingsmaatregelen voor de komende jaren, die het college eind november voorlegt, kennen daarentegen een orde van grootte van enkele tonnen per jaar. Veel te weinig dus en daarbij ook nog eens boterzacht. Daarbij komt dat de maatregelen eerst nog geïmplementeerd moeten worden voor ze effect resulteren. Het lijkt dan ook aannemelijk dat ook 2021 afsluit met een fors tekort. Indien het verwachte tekort over 2021 van € 0,9 mln. uiteindelijk toch groter wordt dan € 5 mln., dan duikt het weerstandsvermogen al weer onder de 1.
• Feitelijk is al enkele jaren sprake van een begroting die niet sluitend is. Dit wordt verhuld door bij de inkomsten een stelpost op te nemen voor de dekking uit het Eigen vermogen. Zo ook weer in de begroting van 2021-2024. Letterlijk staat in de toelichting dat met de inzet van de stelpost Beleidsontwikkeling, er vanaf 2022 weer sprake is van een materieel sluitende begroting. De stelpost Beleidsontwikkeling is niet anders dan een gereserveerd deel van het Eigen vermogen. Het wordt echter niet ingezet voor nieuw beleid, maar om de doorlopende tekorten te dekken: zolang het kan!
• Als er iets is wat het college kan worden verweten, dan is het dat ze een onjuist beeld schetst van de financiële situatie van de gemeente Borne.

Maar terug naar de zeilcursus voor wethouders. Met de komst van wethouder Spekschoor lijkt het roer vooralsnog niet om te gaan, en wordt dezelfde koers van oplopende tekorten aangehouden.
De financiële situatie van de gemeente noodzaakt dat het roer omgaat, dat de boot overstag gaat en de boeg door de wind!
Alléén gaat dat wethouder Spekschoor niet lukken: zijn fokkenist en hoosmaatje op het sociaal domein wethouder Velten ligt overboord. En als de fok niet op tijd wordt omgezet gaat de boot niet door de wind, maar valt weer af. Een echte schipper zou de man-over-boordmanoeuvre inzetten, oppassen dat hij bij de gijp niet ook zelf overboord slaat, zijn fokkenist oppikken en dan overstag gaan! Daarmee zijn boot en de gemeente Borne op de gewenste financiële koers zetten.
Twee prestatie-indicatoren waar de Provincie als toezichthouder naar kijkt zijn solvabiliteit en weerstandsvermogen. Beiden geven alle aanleiding voor ingrijpen op korte termijn. En dat zou de status “Artikel 12 gemeente” betekenen voor Borne.

Jaap Engelsman